[Phân loại Kỳ Nam] Kỳ nam là một loại trầm hương đặc biệt, được ví như “vua của các loại trầm hương“. Nó được hình thành từ quá trình tích tụ tinh dầu trong cây dó bầu, trải qua hàng chục năm, thậm chí hàng trăm năm. Quá trình biến đổi kỳ diệu này vẫn còn là bí ẩn mà khoa học chưa thể giải thích đầy đủ.
Kỳ nam sở hữu giá trị cao bởi hương thơm độc đáo, tinh tế và những tác dụng hữu ích cho sức khỏe và tinh thần. Hương thơm của kỳ nam nồng nàn, ấm áp, mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu. Nó còn được sử dụng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng như: an thần, trị mất ngủ, tăng cường sức đề kháng, v.v. Sự quý hiếm và những giá trị đặc biệt khiến kỳ nam trở thành một trong những vật phẩm được săn lùng nhiều nhất trên thế giới.
Bài viết này sẽ tổng hợp các phương pháp phân loại và đánh giá kỳ nam, giúp người đọc hiểu rõ hơn về loại vật liệu quý giá này.
Mục Lục Bài Viết
I. Cách Phân Loại Kỳ Nam của Người Việt Nam.
Lê Quý Đôn trong Phủ Biên Tạp Lục là người đầu tiên đã ghi lại cách phân loại Kỳ Nam dựa trên xuất xứ, màu sắc và độ mềm cứng như sau:
Kỳ nam sản xuất ở núi về hai phủ Bình-khang và Duyên-khánh thuộc xứ Quảng-nam là hạng tốt nhất, sản ở Phú-an, Quy-nhân là hạng thứ hai.
Loài kỳ nam có mầu giống như sáp trắng là hạng tốt nhất, thứ nhì là màu xanh như đầu vịt, thứ ba là mầu như sáp mật ong, thứ tư là màu đen như lọ nghẹ, còn thứ màu vằn hổ là thứ kém. Kỳ nam thứ nào mềm như phấn đông lại, có thể cắt ra từng phiến thì là thứ tốt hơn cả, thứ nào cứng là kém. Tục ngữ có câu: “nhất Bạch, nhì Thanh, tam Huỳnh, tứ Hắc”
Phủ Biên Tạp Lục – Lê Quý Đôn
Trong sách “Xứ Trầm Hương” của Quách Tấn Và sách “Đất Việt Trời Nam” cũng dẫn lại cách phân loại Kỳ Nam dựa vào ghi chép của Lê Quý Đôn như sau:
Kỳ có bốn thứ, giá trị
phân định rõ ràng trong câu ngạn ngữ : « Nhất bạch, nhì
thanh, tam huỳnh, tứ hắc ».“Xứ Trầm Hương” của Quách Tấn
- Bạch kỳ nam, sắc trắng chất mềm và rất nhiều dầu.
- Thanh kỳ nam, màu hơi xanh xanh, nhiều dầu thì mềm, ít dầu thì cứng.
- Huỳnh kỳ nam, màu vàng như sáp ong, chất cứng và nặng. Để lâu khô dầu trở nên nhẹ.
- Hắc kỳ nam, sắc đen chất cứng. Nhưng chỗ nhiều dầu lại mềm như bạch kỳ nam.
2 đoạn văn trên cho ta biết được cách phân loại kỳ nam của người Việt từ xưa đến nay. Trong đó, đoạn văn trích từ Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn được xem như chuẩn mực về cách phân loại kỳ nam và mô tả cách phân loại Kỳ Nam dựa trên hai tiêu chí chính:
1. Màu sắc:
- Bạch Kỳ: Màu trắng như sáp, được xem là loại Kỳ Nam tốt nhất.
- Thanh Kỳ: Màu xanh như đầu vịt, xếp thứ hai.
- Huỳnh Kỳ: Màu vàng như sáp ong, xếp thứ ba.
- Hắc Kỳ: Màu đen như lọ nghẹ, xếp thứ tư.
- Kỳ Nam vằn hổ: Màu vằn vện như da hổ, xếp thứ kém nhất.
2. Độ mềm dẻo:
- Kỳ Nam mềm như phấn đông: Có thể cắt thành từng phiến mỏng, là loại tốt nhất.
- Kỳ Nam cứng: Chất lượng thấp hơn.
Tóm tắt:
| Cấp bậc | Màu sắc | Đặc điểm | Chất lượng |
|---|---|---|---|
| Nhất Bạch | Trắng như sáp | Mềm, dẻo, dễ cắt lát | Tốt nhất |
| Nhị Thanh | Xanh như đầu vịt | Mềm, dẻo, dễ cắt lát | Tốt |
| Tam Huỳnh | Vàng như sáp ong | Mềm, dẻo, dễ cắt lát | Trung bình |
| Tứ Hắc | Đen như lọ nghẹ | Nếu cứng thì kém. | Trung bình |
| Kém nhất | Vằn vện như da hổ | Cứng, khó cắt lát | Kém |
Câu tục ngữ “Nhất Bạch, nhị Thanh, tam Huỳnh, tứ Hắc” tóm tắt quy tắc phân loại Kỳ Nam dựa trên màu sắc, với Bạch Kỳ là loại tốt nhất và Hắc Kỳ là loại kém nhất.
Ngoài hai tiêu chí trên, Lê Quý Đôn còn đề cập đến một số yếu tố khác để đánh giá chất lượng Kỳ Nam:
- Nguồn gốc: Kỳ Nam từ các vùng đất nổi tiếng như Quảng Nam, Khánh Hòa thường được đánh giá cao hơn.
Phân loại Kỳ Nam là một việc quan trọng để xác định giá trị và chất lượng của nó. Cách phân loại của Lê Quý Đôn tuy đơn giản nhưng vẫn được áp dụng cho đến ngày nay.
II. Cách Phân Loại Kỳ Nam của Người Trung Quốc.
Người Trung Quốc phân loại Kỳ Nam theo hai cách chính:
1. Phân loại theo màu sắc:
- Bạch Kỳ: Màu trắng, là loại Kỳ Nam hiếm gặp và quý giá nhất.
- Thanh Kỳ: Màu xanh.
- Huỳnh Kỳ: Màu vàng.
- Hắc Kỳ: Màu đen.
2. Phân loại theo tính trạng:
- 鹦哥绿 (Yīnggē Lǜ): Màu xanh lá như lông vẹt, mềm dẻo, có nhiều dầu, hương thơm nồng nàn.
- 兰花结 (Lánhuā Jié): Màu tím hoặc nâu đỏ như hoa lan, cứng hơn Yīnggē Lǜ, có nhiều dầu, hương thơm thanh tao.
- 糖结 (Táng Jié): Màu đỏ như kẹo, cứng, ít dầu, hương thơm ngọt ngào.
- 金丝结 (Jīnsī Jié): Màu vàng với những đường vân như tơ vàng, cứng, ít dầu, hương thơm dịu nhẹ.
- 铁结 (Tiě Jié): Màu đen, cứng nhất, ít dầu, hương thơm trầm lắng.
Lưu ý:
- Có sự tương đồng giữa cách phân loại Kỳ Nam của người Trung Quốc và Việt Nam.
- Bạch Kỳ được xem là loại Kỳ Nam tốt nhất trong cả hai hệ thống phân loại.
Ta thấy rằng, Người Trung Quốc cũng Phân loại theo màu sắc tương tự như cách phân loại của Lê Quý Đôn. Ngoài ra còn phân loại theo tính trạng dựa trên các đặc điểm như màu sắc, hình dạng và độ cứng. Cách phân loại Kỳ Nam của người Trung Quốc khá phức tạp và chi tiết hơn nhưng vẫn bắt nguồn từ cách phân loại của Việt Nam.
III. Cách Phân Loại Kỳ Nam của Giáo Sư Liu Liang yu
Dựa vào đoạn văn, Liu Liang Yu, chuyên gia về văn hóa hương và trầm hương Đài Loan, phân loại Kỳ Nam theo hai loại chính:
1. Kim Tơ Kỳ Nam (佐曾羅):
- Màu sắc: Vàng nâu với vân nâu.
- Đặc điểm:
- Màu sắc sáng nhất trong các loại Kỳ Nam.
- Hương thơm thanh tao nhất.
- Thích hợp để thưởng thức dưới dạng bột mịn.
2. Hồng Kỳ Nam (伽羅):
- Đặc điểm:
- Tuyến dầu rất mịn.
- Kết cấu cứng rắn.
- Hương thơm mang phong cách Nam Á.
- Thích hợp để bào thành vụn nhỏ để thưởng thức.
Lưu ý:
- Liu Liang Yu không đề cập đến các loại Kỳ Nam khác như Bạch Kỳ, Thanh Kỳ, Huỳnh Kỳ, v.v.
- Cách phân loại này dựa trên hai yếu tố chính là màu sắc và kết cấu.
So sánh với cách phân loại của Việt Nam và Trung Quốc:
- Cách phân loại của Liu Liang Yu đơn giản hơn, chỉ tập trung vào hai loại Kỳ Nam chính.
- Không phân loại dựa trên màu sắc mà dựa trên vân (Kim Tơ Kỳ Nam) và độ cứng (Hồng Kỳ Nam).
Có thể thấy rằng cách phân loại Kỳ Nam của Liu Liang Yu dựa trên kinh nghiệm và quan điểm cá nhân của ông về hương thơm và giá trị của Kỳ Nam. Phân loại Kỳ Nam là một lĩnh vực phức tạp với nhiều phương pháp khác nhau. Cách phân loại của Liu Liang Yu có thể cung cấp cho bạn một góc nhìn mới về chủ đề này.
VI. Kết luận.
Phân loại kỳ nam hiện nay chủ yếu dựa vào quan sát màu sắc và độ cứng của vật liệu, chưa đi sâu vào phân tích thành phần hóa học. Nguyên nhân chính là do tính quý hiếm của kỳ nam khiến các nhà khoa học gặp khó khăn trong việc thu thập đủ mẫu vật để nghiên cứu và đưa ra bảng thành phần chi tiết. Do đó, việc phân loại hiện nay phụ thuộc hoàn toàn vào con người và kinh nghiệm của người giám định, dẫn đến một số hạn chế so với phương pháp phân tích hóa học:
- Tính chủ quan: Việc phân loại dựa trên cảm nhận của con người có thể dẫn đến sai sót và thiếu chính xác.
- Khó khăn trong việc kiểm định: Việc đánh giá chất lượng dựa trên kinh nghiệm cá nhân khiến việc kiểm định chất lượng kỳ nam trở nên khó khăn.
- Hạn chế trong việc ứng dụng: Phân loại dựa trên quan sát không cung cấp đủ thông tin để ứng dụng kỳ nam trong các lĩnh vực như y học và khoa học.
Việc phát triển phương pháp phân tích thành phần hóa học kỳ nam là cần thiết để khắc phục những hạn chế trên. Phương pháp này sẽ cung cấp thông tin chính xác và khách quan về chất lượng kỳ nam, giúp ích cho việc kiểm định, ứng dụng và bảo tồn loại vật liệu quý giá này.
Tuy nhiên, việc phát triển phương pháp phân tích hóa học kỳ nam cũng gặp nhiều thách thức:
- Khó khăn trong việc thu thập mẫu vật: Do tính quý hiếm, việc thu thập đủ mẫu vật để nghiên cứu là một vấn đề lớn.
- Chi phí nghiên cứu cao: Phân tích thành phần hóa học là một kỹ thuật đắt đỏ, đòi hỏi đầu tư lớn về thiết bị và nhân lực.
- Tính phức tạp của thành phần hóa học: Kỳ nam có thành phần hóa học phức tạp, khiến việc phân tích trở nên khó khăn hơn.
Mặc dù còn nhiều thách thức, việc phát triển phương pháp phân tích thành phần hóa học kỳ nam là một hướng đi tiềm năng để nâng cao hiệu quả phân loại và ứng dụng loại vật liệu quý giá này.
Pingback: Cẩm Nang Toàn Tập Về Kỳ Nam Và Trầm Hương Cho Người Mới. - Trầm Hương An Nam - 安南沉香